Obraz ciała
Jak Ci się wydaje, jak wyglądasz?
Zadaję to pytanie, ponieważ bardzo wiele osób (jeśli nie każda z osobna) zazwyczaj zastanawia się nad tym przynajmniej jeden raz w ciągu dnia. “Jak ja wyglądam?”. Często odpowiedź na to pytanie nie jest zbyt empatyczna - mamy nieodpartą tendencję do krytykowania każdej wypatrzonej niedoskonałości, prawdziwej, czy wyimaginowanej. To, jak wyobrażamy sobie nasz wygląd i jak się do niego odnosimy nazywamy obrazem ciała.
Obraz własnego ciała to innymi słowy mentalna reprezentacja, którą tworzy w umyśle każdy z nas na swój temat. Nie oznacza to jednak, iż wspomniana przed chwilą reprezentacja ma odzwierciedlenie w rzeczywistości. Mentalny obraz ciała może podlegać wielu zniekształceniom - od nastawienia naszych rodziców począwszy, a na własnych emocjach i nastroju kończywszy.
Każdemu z nas zdarza się czasem nieco bardziej krytyczny dzień, kiedy nic nam się w swoim wyglądzie nie podoba. Jeżeli jednak bardzo negatywny obraz własnego ciała zdaje się być utrwalony, możemy mieć do czynienia z zaburzeniem dysmorficznym lub dysmorfofobią. Jest to choroba objawiająca się silnym niezadowoleniem ze swojego wyglądu fizycznego i obsesją na jego punkcie.
Negatywny obraz własnego ciała może wpływać na bardzo wiele sfer funkcjonowania danej osoby. Najczęściej odbija się na życiu zawodowym, wynikach w nauce, wydolności w sporcie i związkach osobistych (jakby nie patrzeć większości istotnych dla nas kwestii). Dość często osoba dotknięta tym schorzeniem skupia się na jednym konkretnym obszarze ciała - nogach, ramionach, piersiach, pośladkach, nosie, czy brzuchu. Jednak dla osoby z zewnątrz te subiektywne “wady” nie są w ogóle dostrzegane.
W bardzo ciężkich przypadkach tego zaburzenia, osoba może popaść w tak silną obsesję, że wielokrotnie poddaje się zabiegom chirurgicznym w celu “naprawienia” postrzeganego defektu.
Co wpływa na nasz obraz ciała?
Niezadowolenie z własnego ciała może mieć postać dość prozaiczną, na przykład, kiedy pojawiają się u nas myśli, jak: Mój nos jest zbyt duży. Może też przybierać postać znacznie surowszą, na przykład: Nienawidzę swojego ciała. Kiedy nasz umysł uczepi się takiego zniekształcenia, może zacząć się na nim fiksować i stopniowo przerodzić się w prawdziwą obsesję. To z kolei odbija się na myślach i uczuciach na temat siebie i swojej wartości.
Czy negatywny obraz własnego ciała może prowadzić do obniżonego nastroju i innych trudności psychologicznych?
Media społecznościowe nieustannie bombardują nas filtrowanymi zdjęciami idealnych, wysportowanych sylwetek. Nawet przelotne pochłanianie treści tego typu jest w stanie uruchomić w nas mechanizm wstydu powiązanego z własnym ciałem i z czasem (jeśli nie będziemy ostrożni) prowadzić do coraz większej frustracji, niepokoju, a nawet depresji, czy zaburzeń odżywiania.
Czy osoby z negatywnym obrazem własnego ciała częściej poddają się operacjom plastycznym?
Tak. Osoby u których stwierdzono zaburzenie dysmorficzne częściej poddają się operacjom plastycznym. W populacji ogólnej BDD (Body Dysmorphic Disorder) mieści się w granicach 1-2%, natomiast w populacji osób, które miały za sobą operację plastyczną mówimy o 7-15%.
Badania pokazują, że nawet bardzo młode dzieci (w wieku 8-9 lat) zamartwiają się swoim wyglądem zewnętrznym - większość z nich na szczęście ‘wyrasta’ z owych zmartwień. Zdarza się oczywiście, że jest to związane przede wszystkim z wpływem otoczenia, zwłaszcza presji rówieśniczej, nie zaś z właściwym zaburzeniem psychicznym. Jeśli natomiast obsesja związana z wyglądem ciała utrzymuje się na etapie nastoletnim i wkracza we wczesną dorosłość, powinniśmy mieć to na uwadze.
Zaburzenie dysmorficzne znacznie częściej dotyczy kobiet, niż mężczyzn.
Dlaczego kobiety częściej zmagają się z tym problemem?
Generalnie rzecz ujmując, kobiety są przeważnie bardziej psychologicznie zaabsorbowane wyglądem swojego ciała i jego atrakcyjnością, co stanowi bardzo podatny grunt dla społecznych i kulturowych (oraz bardzo często potencjalnie szkodliwych) oczekiwań, czy ‘ideałów’ kobiecego piękna. Te postrzegane oczekiwania często są źródłem bardzo dużego napięcia psychicznego, które z kolei może przeobrazić się w obsesję na punkcie wyglądu. Percepcja własnego ciała w znacznym stopniu wpływa na zachowanie osoby - jeśli będę postrzegać swoje ciało jako nieatrakcyjne w porównaniu z wyobrażonym przeze mnie oczekiwaniem (i będzie to wywoływać u mnie psychiczne cierpienie), to będę angażować coraz większe środki w próby osiągnięcia ‘wymarzonego ideału’.
W jakim wieku zaczyna się kształtować mentalny obraz własnego ciała?
Myśli i przekonania na temat własnego ciała zaczynają się pojawiać nawet w okolicach 3 roku życia. Często ma to związek z obserwacją rodziców i ich relacji z własnymi ciałami, przez dziecko. To, jak rodzic postrzega swoje ciało jest bardzo istotne i w dużej mierze odbija się na tym, jak dziecko będzie postrzegać własne.
Podążając za atrakcyjnym i pożądanym wyglądem, często zapominamy o pewnej dość prostej sprawie. Do czego właściwie służy nasze ciało? Do wyglądania perfekcyjnie? Do wielogodzinnych, codziennych ćwiczeń? Do samookaleczania? Czy może do obserwowania go w lustrze i krytykowania?
W dzisiejszej rzeczywistości umyka nam fakt, iż nasze ciało służy nam do przemieszczania się z miejsca na miejsce i do fizycznej obecności w otaczającym nas świecie. Temu zadaniu jest w stanie sprostać każde zdrowe ciało - nie tylko te, które lśnią blaskiem ideału inteligentnych filtrów w telefonie.
Aby sprowadzić nas na właściwe tory i spojrzeć na swoje ciało z innej - zdrowszej - perspektywy, zaleca się przede wszystkim ograniczenie korzystania z social mediów. Chodzi o limitację przekazów nieustannie podkreślających priorytetową wartość wyglądu zewnętrznego. Nikt nie zasługuje na to, aby brnąć przez życie nienawidząc jednej z najważniejszych części swojej osoby.
Naprawdę możliwe jest - wbrew temu, jakie masz przekonania na swój temat - akceptować, a nawet LUBIĆ swoje ciało, niezależnie od tego, jak wygląda.
Ćwiczenie: Jak mogę pomóc sobie w osiągnięciu bardziej zdrowego obrazu własnego ciała?
Zastanów się przez moment nad tym, co twoje ciało dla ciebie robi? Zapisz swoje przemyślenia na kartce papieru.
Pod spodem napisz, które z części ciała wykonują dla ciebie różne czynności w ciągu dnia (np: spacery w ładne miejsca, podnoszenie przedmiotów, mycie się, odczuwanie przyjemności, itd.). Podziękuj im za to.
Jeśli masz chwilę czasu, napisz list do swojego ciała, w którym wyrażasz wdzięczność za to, jak chroniło cię w ciągu życia i pozwalało przetrwać.
[* Postaraj się rzeczywiście zapisać wszystkie powyższe punkty (lub wybrany jeden), ponieważ efekt tego ćwiczenia będzie zupełnie inny, niż gdy tylko je sobie wyobrazisz. Myśli mają to do siebie, że często bywają chaotyczne :) ]
Jeśli znasz kogoś, kto zmaga się z negatywnym obrazem swojego ciała, spróbuj z nimi o tym porozmawiać. Postaraj się unikać negatywnych ocen i podsycania wstydu, który już i tak odczuwa ta osoba. Możesz również zaangażować ją we wspólne aktywności, na przykład wspólne zdrowe posiłki, czy treningi.
Jak rozpoznać, gdy ktoś zmaga się z negatywnym obrazem swojego ciała? Najczęściej objawia się to wysokim krytycyzmem i obsesyjnymi myślami dotyczącymi wyglądu zewnętrznego. Poza tym mogą występować pewne charakterystyczne objawy:
nadmierne skupienie na niewielkich niedoskonałościach w wyglądzie
postrzeganie siebie, jako osoby nieatrakcyjnej, brzydkiej, a nawet obrzydliwej
poczucie lęku przed tym, że inni też widzą wyżej wspomniany ‘defekt’
możliwy rys perfekcjonistyczny w osobowości
unikanie spędzania czasu w towarzystwie innych osób
nieustanne oglądanie się w lustrze i poprawianie fryzury, ubrania
podejmowanie prób ukrywania ‘defektu’, poprzez nakładanie makijażu lub ubierania się w strategiczny sposób
nieustanne porównywanie swojego wyglądu z wyglądem innych osób
potrzeba ciągłych zapewnień od innych osób, że dobrze wygląda
potrzeba poddawania się zabiegom plastycznym w celu eliminacji ‘defektu’
ciągły brak zadowolenia ze swojego wyglądu, sylwetki, kształtu ciała
